Każdy, kto kiedykolwiek miał okazję przeprowadzać prace budowlane – czy to dotyczące wznoszenia nowego budynku czy rozbiórki bądź przebudowy już istniejącego – wie, z jak wieloma formalnościami się to wiąże. Ścisłe przestrzeganie prawa budowlanego, otrzymanie wszystkich wymaganych pozwoleń oraz warunków jest niezbędne, by uniknąć wysokich kar i dużych problemów. Wyjaśnijmy zatem dokładnie, co grozi za samowolę budowlaną i dlaczego nie warto decydować się na pójście tą drogą.
Co to jest samowola budowlana?
Pojęcie „samowola budowlana” odnosi się do wszelkich działań niezgodnych z prawem budowlanym i opisana została w art. 48-53a ustawy o Prawie budowlanym. Oznacza to wznoszenie obiektów na stałe związanych z gruntem bez uzyskania pozwolenia na budowę lub dokonania zgłoszenia, nielegalną rozbiórkę, przebudowę lub rozbudowę budynku, prowadzenie prac budowlanych niezgodnie z projektem zaakceptowanym przez urząd gminy lub wbrew wydanym przez niego warunkom, a także użytkowanie obiektu bez oficjalnego oddania go do użytku poprzez zgłoszenie faktu zakończenia budowy do odpowiednich organów nadzorczych. Również, jeżeli złożyło się wniosek o pozwolenie na budowę lub ją zgłosiło, a otrzymana decyzja była odmowna, to prowadzenie prac budowlanych jest nielegalne.
O tym, czy dana inwestycja może zostać uznana za samowolę budowlaną, ostatecznie decyduje inspektor nadzoru budowlanego. W wrześniu 2020 r. przepisy w tej kwestii zostały ujednolicone i choć zakres robót, które inwestorzy mogą prowadzić bez pozwolenia i zgłoszenia nieco się zwiększył, wciąż przed rozpoczęciem prac należy dokładnie zapoznać się z obowiązującym prawem, by uniknąć problemów. Niezmienne zostało jednak to, że samowola budowlana nie ulega przedawnieniu.
Samowola budowlana – kary
Za prowadzenie jakichkolwiek prac budowlanych bez pozwolenia lub wbrew przepisom grożą surowe kary – obecnie przepisy dopuszczają staranie się o legalizację robót, jednak jeśli inwestor nie dopilnuje terminów, nie zalegalizuje obiektu lub nie uiści opłat, a co gorsza – będzie dalej prowadził prace, musi liczyć się z bardzo poważnymi konsekwencjami.
Przede wszystkim trzeba będzie natychmiast dokonać rozbiórki wzniesionego nielegalnie obiektu – jego całości lub części. W przypadku niezastosowania się do tego zalecenia lub dalszego użytkowania budynku, inwestor zostanie obciążony karą pieniężną, którą urząd może nakładać wielokrotnie, a także ją zwiększać. Zgodnie ze znowelizowana ustawą zniesiono jednak karę więzienia – co groziło za samowolę budowalną jeszcze kilka lat temu.
Czy można zalegalizować samowolę budowlaną?
Po wykryciu samowoli budowlanej i wstrzymaniu prac inwestor w ciągu 30 dni może złożyć wniosek o jej legalizację (po warunkiem, że kontynuuje budowy, co jest przestępstwem!). Musi wtenczas dostarczyć szereg dokumentów potwierdzających, że prace budowlane są zgodne z projektem, a ten z kolei nie narusza warunków zabudowy na danym terenie. W przypadku uzyskania zgody na legalizację budowy obiektu, będzie zobowiązany do uiszczenia opłaty legalizacyjnej wynoszącej zazwyczaj kilkadziesiąt tysięcy złotych, a przy dużych inwestycjach sięgającej setek tysięcy złotych.
Rzadko zdarza się, by samowola budowlana wyszła na jaw w wyniku spontanicznej kontroli organów nadzorczych. Zazwyczaj jest ona efektem donosu, np. ze strony nieżyczliwych sąsiadów. Jednak zawsze pozostaje procederem bardzo ryzykownym, który zwyczajnie się nie opłaca. I choć istnieje możliwość legalizacji danej budowy lub prac, nie ma nigdy gwarancji, że uda się to przeprowadzić – a wtedy konsekwencje są poważne.
Oczywiście księga wieczysta dla danej nieruchomości może być założona dopiero w momencie skutecznego przeprowadzanie legalizacji samowoli budowlanej.
